Wybór rodzaju zamknięcia otworu wyłazowego („klapy wyłazowej” -[1] § 308.3) dachu płaskiego nie jest trudny. Poniżej przedstawiono podstawowe kryteria takiego wyboru:
1. Formalno - prawne warunki wyboru:
A. Jeżeli wyrób ma być elementem komunikacji (drogi wyjścia na dach) to wg Rozporządzenia [1] § 308.3 musi mieć wymiar 0,8 x 0,8 m w świetle, a na podstawie Normy [3] pkt. 3.5 - najmniejsza wartość obciążenia skupionego, którą powinien przenieść każdy element konstrukcyjny, na który może stanąć noga człowieka z narzędziami (w tym klapa wyłazu) - wynosi 1,0 kN (100 kG), a przekrycie (klapa jest przekryciem otworu wyłazowego) - 1,5 kN (150 kG).
Obowiązek uwzględnienia Normy [3] wynika z Rozporządzenia [1] Dział VII. Bezpieczeństwo użytkowania - § 291. [Wymogi bezpieczeństwa]Budynek i urządzenia z nim związane powinny być projektowane i wykonane w sposób niestwarzający niemożliwego do zaakceptowania ryzyka wypadków w trakcie użytkowania ...
Wg Rozporządzenia [1] § 329.1 izolacyjność przegrody zewnętrznej (w tym przekrycia np. klapy wyłazu) nie powinna być niższa niż określona w Załączniku 2. Dla budynków mieszkalnych Umax = 0,25 W/m2K.
B. Jeżeli jest dodatkowo świetlikiem to musi też spełniać wymagania stawiane świetlikom, a te zawiera norma EN 1873:2005 Prefabrykowane elementy dachowe - Pojedyncze świetliki z tworzywa sztucznego - Charakterystyka wyrobu i metody badań. Dodatkowo wg Rozporządzenia [1] Załącznik 2 pkt.1.2 - świetlik w pomieszczeniach ogrzewanych winien mieć współczynnik izolacyjności cieplej Umax = 1,7 W/m2K.
Jeżeli rozpatrywany wyrób spełnia wymogi A lub A i B - może być zastosowany.
Wśród dostępnych na rynku przeziernych wyłazów dachowych na dachy płaskie, żaden nie spełnia w/w podstawowych kryteriów:
Tylko wyroby nieprzezierne, specjalne, niedostępne na „otwartym rynku” spełniają określone prawem wymagania.
Materiały przezierne w „prostym” stosowaniu są zbyt „zimne” i „za mało wytrzymałe”.
Nie ma natomiast ograniczeń materiałowych i konstrukcyjnych dla wyprodukowania nieprzeziernej klapy wyłazu dachowego o współczynniku przenikalności cieplnej niższej od 0,25 W/m2K.
Ustawodawca, narzucając coraz to bardziej „wyśrubowane”kryteria energooszczędności obiektów, nie pozostawił otworu o wymiarach 0,8 x 0,8 m w stropie najwyższej kondygnacji bez jakichkolwiek warunków izolacyjności.
2. Aspekt trwałości.
Relatywnie nieczęste użytkowanie wyłazu wskazuje, że kryterium bezpieczeństwa użytkowania i termoizolacyjności są kryteriami o największej wadze (wodoszczelność jest warunkiem oczywistym do spełnienia w każdym wariancie). Sytuacja ta powoduje, że przy zastosowaniu właściwie dobranych materiałów można uzyskać trwałość wyrobu porównywalną z trwałością obiektu, a co najmniej porównywalną z trwałością najlepszych materiałów pokryciowych. Dokonując wyboru wyłazu należy mieć na uwadze to, że temperatura powierzchni pokrycia dachowego w lecie dochodzić może do + 90o C a zimie do – 40oC. Nie są rzadkością opady gradu o wielkości niszczącej skośnie ustawione szyby samochodowe. Zastosowanie materiału klapy o niegwarantowanej odporności na takie warunki (pogarszające się dodatkowo wskutek nieuchronnego procesu starzenia) może skutkować zniszczeniem wszystkich wyłazów zamontowanych na osiedlu po opadzie gradu trwającym zaledwie kilka chwil.
3. Aspekt funkcjonalności i estetyki.
Poza podstawową funkcją wyłazu dachowego tj. zamknięcia otworu wejścia na dach zauważa się przewartościowanie funkcji doświetlania klatki schodowej, którą oferują wyłazy -świetliki z funkcją otwierania (zasadniczo dla wentylacji pomieszczeń), przy całkowitej ignorancji izolacyjności termicznej i bezpieczeństwa użytkowania.
Klatki schodowe budynków mieszkalnych (i prawie wszystkich innych) mają światło dzienne zapewnione przez okna o powierzchni nie większej niż to wynika z norm. Dodatkowe (poza projektem) doświetlanie wyłazem - świetlikiem z reguły doprowadza do przekroczenia tych norm powierzchniowych i jest niedopuszczalne ( w związku z nieuzasadnionym zwiększeniem energochłonności obiektu).
Wyroby te charakteryzują się bardzo niskim współczynnikiem izolacyjności termicznej co powoduje, że przez całą dobę, cały sezon grzewczy i przez wszystkie lata eksploatacji budynku, droga tą tracone jest ok. 25 razy więcej ciepła, niż przez wyłaz o prawidłowej izolacyjności termicznej (przeliczenie danych z pktu.1).
Niewątpliwie atrakcyjna forma kopułek wyłazów z plexiglasu jest „sztuką dla sztuki”. Ich widok znany jest tylko ekipom remontowym poruszającym się po dachu. Dla użytkownika budynku mieszkalnego pozostaje raczej mniej atrakcyjna strona: oglądanie od spodu osadzających się nieczystości.
Przywołane podstawy prawne:
[1] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie z dnia 12 kwietnia 2002 r. (Dz.U. Nr 75, poz. 690).
[2] EN 1873:2005 Prefabrykowane elementy dachowe - Pojedyncze świetliki z tworzywa sztucznego - Charakterystyka wyrobu i metody badań.
[3] PN-82/B – 02003 Obciążenia budowli – Obciążenia zmienne technologiczne. Obciążenia skupione pionowe.